Zoals men is bemint men

"Zoals men is bemint men" is een uitspraak van José Ortega Y Gasset, een gevierd Spaans filosoof uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Hij bedoelt daarmee, dat je aan iemand kan zien met wat voor een persoon je te maken hebt als je de wijze bestudeert waarop hij of zij liefheeft. Waarom is dat? Omdat, volgens hem, alle andere handelingen en verschijningsvormen je op het verkeerde been kunnen zetten; alleen in de liefde zijn we volledig eerlijk en transparant. Ons intiemste wezen komt zo tot uiting en dat is te zien aan de keuze van onze partner.
Verder zegt hij, dat liefde geen instinct is, maar een schepping, een vondst of uitvinding - een bewustheid dus. Dat is in mijn visie een tamelijk mannelijk perspectief van Ortega. Hij durft het zelfs aan om die liefde te vergelijken met een literair thema. Zo'n opvatting kan niets anders zijn dan esthetica.

Deze opvatting houdt een manier van waardering in. Hij stelt dit tegenover de liefde die bij Plato wordt beschreven, die in de ogen van Ortega gelijk te stellen is met verliefdheid. En dat is inderdaad iets geheel anders, afgezien van het aspect van de oudgriekse homofilie die in de tijd van Plato gangbaar was. Liefde moet volgens Ortega los gezien worden van de gevoelens die van nature aan de mens gegeven zijn en die vrijwel iedereen heeft voor een ander, onafhankelijk van aard en geaardheid, maatschappij, volk en tijd. De liefde waar hij over praat is "een weinig voorkomend feit en een gevoelen waarvoor slechts weinig zielen vatbaar zijn." Helaas ben ik het daarmee eens als hij bedoelt dat een hoop mensen wel gevoelens voor elkaar hebben, maar zich minder of niet bewust zijn van dat wat hem of haar aantrekt in de partner of echtgenoot. Maar ach, is verliefdheid los te zien van liefde?

Dat wat ik heb ervaren in mijn leven, is dat "verliefdheid" een onbewust proces is, en dat liefde de bewuste variatie is, eigenlijk een poging, een verkenning van de ander om tot toenadering te komen, en dat kan ook op geestelijk vlak zijn. We weten niet wie die ander is, maar denken het te weten en streven naar het onontdekte in de ander ter vervolmaking van onszelf. De liefde is pas compleet als verliefdheid en liefde samenkomen. Zonder verliefdheid is liefde mogelijk, maar liefde is minder compleet zonder die verliefdheid. Het seksuele kan een bindmiddel zijn en een uitvloeisel van zowel verliefdheid als liefde. Komt er een einde aan de verliefdheid, dan is liefde nog steeds mogelijk als men zich maar bewust is van het feit, dat de componenten verliefdheid en seks kunnen verdwijnen of overgaan op een ander.

De haat van mensen na een scheiding is een manier om eigen zwaktes te maskeren om niet de eigenwaarde te verliezen. Als je je voldoende bewust bent van je eigen zwakte en dat ook toegeeft, en daarnaast de 'liefde' als elementair principe in een mensenleven bewust zou uitdragen en beleven, dan zou een scheiding heel wat minder pijnlijk kunnen zijn. Helaas heb je daar dan wel nog steeds de ander voor nodig om een evenwicht te bereiken.
En hoe zit het met de liefde van de vrouw voor de man? Daar komt Ortega niet helemaal uit, ook al zegt hij daar veel over te hebben nagedacht. Logisch, want hoe kan een man dat weten. Ik weet net zo min het antwoord, zelfs weet ik het niet helemaal van mijn eigen vrouw, laat staan in het algemeen. Wie weet kan men mij nog eens duidelijk maken wat vrouwen aantrekt in een man als daar iets algemeens over te zeggen valt - dat de esthetica niet altijd de boventoon voert is me wel duidelijk (ik lijk echt niet op Richard Gere), maar wat dan wel?