William Flinders Petrie (1853-1942) was een Britse archeoloog en egyptoloog die in de negentiende eeuw belangrijke opgravingen deed in Egypte. In de plaats Fayoum was hij de ontdekker van een begraafplaats uit de eerste tot de derde eeuw na Christus, waar hij een grote hoeveelheid sarcofagen aantrof. Deze sarcofagen bevatten soms een in doeken gewikkeld realistisch portret van de overledene (1 of 2% van de gevonden sarcofagen). Uit onderzoek blijkt, dat deze werden geschilderd met een wastechniek, encaustiek genoemd. Daarbij smolt men bijenwas en vermengde deze substantie met o.a. pigmenten en hars.
Deze 1000 jaar oude techniek zorgde ervoor dat de pigmenten goed werden geconserveerd. Hierdoor zijn zij tot op de dag van vandaag nog steeds te bewonderen. De afgebeelde overledenen waren waarschijnlijk niet onbemiddeld en hadden behoord tot de militaire klasse, waren ambtenaren geweest of hadden een religieus ambt bekleed. Hoewel hun kleding de Romeinse mode van die tijd volgde, was hun achtergrond gemixt: zowel Romeinse, Egyptische als Griekse namen komen voor op hun sarcofagen. De meeste Fayoum-portretten laten de overledene zien op jonge leeftijd. Men vermoedde aanvankelijk dat de portretten al werden gemaakt tijdens hun leven en in hun huis neergezet, ongeveer zoals wij foto’s aan de muur hangen. Dit was wel gebruikelijk in de Griekse traditie, maar wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat men de portretten pas schilderde op het moment dat de sarcofaag werd vervaardigd. De relatieve jonge leeftijd kan duiden op de lage levensverwachting uit die tijd. Het kan echter ook een flatteuze weergave zijn van de overledene tijdens zijn of haar leven.
Portret van een vrouw uit de tweede eeuw (Louvre, Parijs)De Fayoum-portretten zijn van een enorme kunsthistorische waarde. Helaas is de verzameling gevonden portretten over de wereld verspreid, zodat een compleet overzicht ontbreekt. Maar het is fascinerend om ze eens naast elkaar te leggen en een kijkje in de Oudheid te nemen.
Op Youtube heb ik een filmpje kunnen vinden, die een aantal van die portretten de revue laat passeren. De bijpassende achtergrondtune is een reconstructie van de (religieuze?) muziek zoals die volgens een Spaanse musicoloog (Rafael Pérez Arroyo) moet hebben geklonken in de Egyptische Oudheid.
In één woord: prachtig!
