Ik heb reeds enige tijd geleden een boeiend boek gelezen over de evolutie van het vrouwbeeld in de geschiedenis, van 35.000 jaar tot nu. Het is van de hand van godsdiensthistorica en theologe dr. Annine van der Meer en is getiteld "Van Venus tot Madonna". Ik ben altijd gefascineerd geweest door de prehistorie en sinds dat ik op aarde ben (zo'n vijftig jaar) is er op het gebied van archeologie enorm veel gebeurd, zodat ik af en toe getuige mag zijn van enkele hoogtepunten in die tak van wetenschap. Vooral in Duitsland en Frankrijk komt zo nu en dan wat aan de dag, juist in het kerngebied van de Aurignacie, het tijdperk uit de prehistorie waarin de Cro-Magnonmens leefde, de voorloper van de huidige moderne mens. Het gebied waarin deze oermens in die periode (grofweg 35.000 jaar geleden)leefde strekt zich uit over Midden- en Oost-Europa en een klein stukje Midden-Oosten, maar verandert door migratie in de tijd.
In 2008 werd in de Hohle Fels grot in de Zwabische Jura (Alpen) van Zuidwest Duitsland het tot nog toe oudste voorbeeld gevonden van een vrouwenbeeldje. Het is een uiterst opmerkelijk beeldje, gemaakt uit ivoor van de wolharige mammoet. Het wordt de Venus van Hohle Fels genoemd. Waarom het een "Venus" is, wordt duidelijk bij het zien van de foto: ze heeft enorme borsten, dikke billen en een opvallend grote venusheuvel. Het beeldje is maar ongeveer 2 x 4 cm. groot en heeft geen hoofd. Wat op een klein hoofd lijkt, is een geperforeerd uitsteeksel, prima geschikt om te dienen voor een halssnoer, zodat de "Venus" om de hals gedragen kan worden als amulet.
Sommige archeologen hebben de neiging om alles maar een religieuze betekenis te geven of als er ronde vormen in het spel zijn dat maar gemakshalve uit te leggen als "vruchtbaarheidssymbool" of iets dergelijks. Echt irritant is dat. Het kan ook gewoon een bepaalde uiting zijn van bewondering voor het Rubensmodel van de vrouw.
Dat neemt niet weg (Zeker weten doen we het nooit) dat dit ivoren beeldje inderdaad te maken kan hebben met een vruchtbaarheidsgedachte, maar dat hoeft op zich niet per se te slaan op de mens (vrouw) maar kan net zo goed slaan op een veel algemenere "wens": namelijk voorspoed en rijkdom. 35.000 jaar geleden had rijkdom een andere invulling dan tegenwoordig, al zijn wij zelf niet zo erg veranderd sinds onze Cro-Magnon voorlopers. In oude en vooral slechte tijden zal vooral het vergaren van voldoende voedsel hebben samengehangen met rijkdom, en zal de associatie van dik zijn misschien eerder te maken hebben met 'voedselrijk' (met de nadruk op rijk) dan met 'kinderrijk'?
In later tijden is het beeld van de Venus veranderd, doordat ze naar mijn mening zowel religieuzer als universeler werden, waarschijnlijk omdat maatschappijen langzaamaan minder landbouwgeoriënteerd en complexer werden en zich derhalve meer op een metaniveau konden bezighouden met hun eigen ontwikkeling en organisatie.
Feit blijft, dat de "moderne" mens al zeer vroeg in staat was om zich te uiten en of dit dan een "wens" inhield, seksueel getint was, of religieus was, daarnaar zullen we moeten blijven gissen.
In mijn persoonlijke visie was de Cro-Magnon een mens met weinig zekerheden, omdat hij puur afhankelijk was van moedertje natuur, en die zich dus wel degelijk van een "wens" moest bedienen: een amulet met de magische formule voor een voorspoedig leven, wat dat ook - behalve voldoende voedsel - inhield.
Misschien is dat wel het begin van religie geweest: het snijden van een beeldje als materialisatie van een wensgedachte. In dat verband overlappen kunst en religie elkaar volledig. Dat is een mooi gegeven. Met dank aan die eerste Cro-Magnon.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten